Riba dan Perbankan Islam (Bahagian 1: Produk Deposit)

 Pada kali ini kita akan membincangkan pula soal adakah perbankan Islam terpelihara daripada riba. Masih ramai dalam kalangan masyarakat di luar sana yang masih ragu-ragu dengan kaedah operasi produk perbankan Islam dan mereka tidak yakin bahawa produk perbankan Islam itu terpelihara daripada riba.

Memandangkan terdapat terlalu banyak produk yang ditawarkan oleh bank Islam maka dalam post kali ini kita akan menjerumuskan perbincangan kita kepada produk-produk deposit terlebih dahulu sebagai permulaan. Produk deposit merangkumi akaun simpanan (saving account) dan akaun pelaburan (investment account).

1. Akaun Simpanan

Di Malaysia, secara umumnya akaun simpanan yang ditawarkan di bank Islam adalah berasaskan konsep wadi'ah yad dhamanah. Di sini kita akan melihat bagaimana bezanya akaun simpanan di konvensional bank dengan akaun simpanan di bank Islam.

Di konvensional bank, apabila pelanggan memasukkan duit ke dalam akaun simpanannya, pelanggan dianggap sebagai pemiutang dan bank yang menerima wang tersebut dianggap sebagai penghutang. Justeru bank bertanggungjawab untuk memulangkan wang yang dihutangnya kepada pelanggan beserta faedah  sebagaimana yang telah ditetapkan daripada awal pembukaan akaun simpanan tersebut. 

Sekiranya anda sudah betul-betul memahami apakah itu riba pastinya anda akan dapat mengesan bahawa faedah yang diberikan oleh bank konvensional itu adalah riba kerana kontrak yang digunapakai antara pelanggan dan bank adalah kontrak hutang-piutang. Pelanggan menerima jumlah yang lebih daripada apa yang dipinjamkannya kepada bank dan jumlah yang lebih itulah yang dikira sebagai riba.

 Jadi timbul pula persoalan bagaimanakah riba tidak berlaku dalam perbankan Islam sedangkan rata-rata bank Islam juga turut memberi faedah kepada pelanggan.

Jawapannya ialah pada kontrak yang digunakan. Apabilah pelanggan memasukkan duit ke dalam akaun simpanan di bank Islam, pelanggan sebenarnya telah mengamanahkan sejumlah wang kepada bank untuk dipegang. Jadi pihak bank bertindak sebagai pemegang amanah. Bank Islam kemudiannya menggunakan wang tersebut bagi tujuan pelaburan. Perlu diingat, disebabkan kontrak yang termeterai antara pelanggan dan bank adalah kontrak amanah, maka pelanggan tidak berhak mendapat apa-apa bahagian daripada keuntungan yang diperolehi oleh bank daripada pelaburan yang dilakukan meskipun bank melabur menggunakan wang pelanggan. 

Dalam masa yang sama, bank bertanggungjawab untuk memulangkan wang yang dipegang itu kepada pelanggan sekiranya dituntut. Disebabkan bank menggunakan wang pelanggan, bank mesti menjamin (dhaman) untuk memulangkan keseluruhan wang yang disimpan tanpa mengira sama ada bank mendapat untung atau rugi dalam pelaburannya. Bank turut memberi faedah yang berasaskan konsep hibah yakni hadiah kepada pelanggan sebagai tanda terima kasih dan galakan kerana menggunakan perkhidmatannya. 

Dalam situasi ini, tidak berlaku riba kerana kontrak yang termeterai bukanlah kontrak hutang-piutang malah faedah yang diberikan oleh bank Islam itu adalah bergantung kepada budi-bicara mutlak pihak bank. Pelanggan tidak berhak menuntut hibah tidak seperti di konvensional bank di mana pelanggan berhak menuntut faedah tahunan (interest) kerana di konvensional bank, pemberian faedah itu adalah termasuk daripada sebahagian daripada kontrak dan menjadi kewajipan bank untuk menunaikannya

2. Akaun Pelaburan

Dalam akaun pelaburan pula, secara majoritinya kontrak yang digunakan oleh bank Islam adalah kontrak mudharabah manakala di bank konvensional, kontrak yang digunakan masih lagi kontrak hutang-piutang.

Konsep sama yang berlaku di akaun simpanan di konvensional bank digunapakai untuk akaun pelaburan yakni kontrak hutang-piutang. Cuma bezanya ialah di akaun pelaburan, jumlah faedah yang ditawarkan lebih tinggi kerana pelanggan perlu menyimpan wang di bank untuk suatu tempoh yang tertentu tanpa boleh mengeluarkannya. Namun, faedah yang diperolehi pelanggan tetap berupa riba kerana kontrak yang digunakan adalah kontrak hutang-piutang. Setiap pertambahan yang berlaku sebagai ganti masa adalah riba.

Sebaliknya di bank Islam, apabila pelanggan membuka akaun pelaburan di bank, pelanggan sebenarnya telah menjadi rakan kongsi kepada bank dalam pelaburan. Ini bermakna wang yang dimasukkan oleh pelanggan akan digunakan sebagai modal pelaburan dan bank akan bertindak sebagai pekerja yang akan melaburkan wang tersebut dalam sektor-sektor pelaburan yang dibenarkan syara'. 

Keuntungan yang bakal diperolehi akan dikongsi secara bersama oleh pelanggan dan bank pada kadar/peratusan yang ditetapkan. Faedah yang diperolehi pelanggan sebenarnya adalah bahagiannya daripada perkongsian keuntungan yang terhasil daripada pelaburan tersebut. Maka dengan sebab itu tidak wujud riba dalam akaun pelaburan di bank Islam.

http://syfadh.blogspot.com/2013/02/riba-dan-perbankan-islam-bahagian-1.html